He Kāpehu Whetū


Ka kōrero a Hohepa Isaac-Sharland ki ētahi tamariki mō te waka hourua, mō Te Matau-a-Māui.

Ka kōrero a Kotuku Tomoana mō te kāpehu whetū, mō ngā wāhi, me ngā tūpuna anō hoki o Ngāti Kahungunu.

Tirohia ngā aratohu mā te pouako mō te ngohe e whai pānga ana ki tēnei ataata

Hohepa Isaac-Sharland (Pouako) 

Kia ora anō tātou, kei runga tātou i te waka Te Matau-a-Māui. Nō Kahungunu tēnei o ngā waka, ko ōna karu he karu i te ao, he karu i te pō, ko taua karu, arā, ko Tamanuiterā ko te tae ko ngā kapua, he tohu ērā. I te pō ko ngā whetū ko te marama me ērā atu o ngā tohu hei arataki, ko ngā kapua, tonu ērā, anā, mā taua kāpehu e tohu mai kei hea tātou i te ao, nā reira, ka titrio kei hea te aranga mai o te whetū, o ngā marama, o te aha, ā, kei hea hoki tōnā tōnga ka whakarite i te ihu o te waka i runga i te ahunga o te waka. Ā, nā reira hei kupu whakamutunga kia mau i a tātou ngā kōrero me ako kē ki te whenua, nē? Nā reira, ka haere tātou ki te kāpehu whetū e tū ana ki Te Huinga o ngā Awa, ka pai. Kia hoake tātou.   

Waiata:

...kimihia mai rā ko ngā taonga e ngaro e huna atu rā ki ngā kete wānanga e kī ake nei, ko te kete tuatea ko te kete tuauri e...

Kotuku Tomoana (He Kaumātua nō Ngāti Kahungunu, Kaiako Wharekura i Te Kura Kaupapa Māori o Te Ara Hou) 

Kia ora tātou kua huihui nei, ki tenei tō tātou nei wāhi tapu nei. Ahakoa te kāpehu nei, ā, i ngā wā o mua i tae mai, i hui ngātahi mai ko ngā tīpuna, anō nei, ko ngā mea rongonui, i te tuatahi te taha, ā, Te Whatiāpiti, ko ērā atu o ngā honongā mā ōna ki ngā hapū o konei ko Paraihe Te Kokopu, ā, i haramai me ōna toa taikura ki kōnei huihui ai, tēnei wāhi nei ko Te Waitangi ki tērā taha o te awa, te pūawa nei, ko tōna pā ko Te Awapuni. Tōna māra kai ki kōnei ko te Kirikiri a Te Karauria. Te take rātou noho mai i kōnei, kia noho puni ai i te wā o te riri ā-whare, te riri awatea.

I te tuatahi, ā, kia mōhio ai ko ngā hanga pito whakateraki, whakateuru, whakatetonga, whakaterāwhiti. Te mōhio o rātou ki ngā pito e whā, ahakoa ki hea rātou haere ki uta, e kore e taea, te – e rātou te whakangaro i a rātou anō hoki. Nā reira tuarua, ā, ko te kāpehu nei he hokinga mahara whakamana i ngā mahi a ngā tīpuna i te wā o ā rātou haere tere nui ao. Nā te mea, kua tae te wā whakahoki mai taua – tēnei taputapu nei, tēnei hei whāngai atu ki ngā tamariki o tō mātou wā, ō mātou nei kura, kia mōhio ai, ā, he aha te painga o te kāpehu nei. Hei akorangaranga ki ā mātou nei tamariki.

Tēnei tipuna e tū mai nei, ā, ko Rauru nā i te tau rua mano tekau mā whitu i haere Te Kura Kaupapa Māori o Te Arahou ki Hamoa, ki reira te wharekura, ko te kaupapa ko te rangahau i ngā kōrero mo Tākitimu waka. Heoi anō rā, i te wā ka tae ake ki reira, ā, oho mauri, ohorere mātou i ngā kōrero a tētahi o ngā tāngata o reira  mo te tipuna Rauru. Engari me piki ake anō ki tērā tipuna ko Rata. Ā, Waimarie mātou i tērā wā i kōrero tahi mātou ki tētahi o ngā kaumatua o reira ko tōna ingoa ko Anga Feli To'ova.

Kia kite ā-kanohi i ngā pou i ngā tikanga, ngā mahi a ngā tīpuna. Ki te kore ngā pou, ki te kore ngā whare, he mea uaua kia whāngai ngā tāhū kōrero o ā tātou nei tīpuna ki ngā tamariki. Ko te painga o tēnei kāpehu nei me ngā pou e tū mai nei, he tīmata kia whaka – kia whāngai, ā, i ngā whakapapa, i ngā mahi a ngā tīpuna ki ō tātou nei tamariki. Ahakoa nō hea, nō hea ngā tīpuna, ahakoa ko wai rānei ngā tīpuna. Ko Rauru tētahi o ērā kei roto i wā tātou nei kaupapa koinā te take kia tae mai, ā, otiia ngā wāhi tapu katoa. Ko ngā akomanga ki waho, ko ngā akomanga tūturu kei runga tihi maunga, pā tahito me ngā wāhi tapu, anō nei ko te kāpehu nei.