He ngohe ēnei e raweke ai ngā ākonga i ngā momo taputapu, ngā taonga hoki o neherā. Mā te raweke ka taea e te ākonga te whakatatau i te whakamahi, i te take, i ētahi atu āhuatanga o te taonga hoki. Me matua maumahara te pouako ehara i te taputapu anake te taonga, ko te reo, ko ngā karakia, ngā waiata hoki he taonga, arā he taonga tē pāngia.
Ka noho tahi tēnei me te aratohu Te Takanga o te Wā i roto i ngā horopaki ako, hei whakahihiri i ngā ākonga. Ka taea ēnei tūmahi te whakawhiti mai i tēnei horopaki ki tēnā.
He mea hāpai ngā ngohe o raro iho nei i ngā huarahi whakaako whātahi i te hītori Māori otirā ia te reo whakaahua ka puta i ngā ākonga i a rātou e whakaahua ana i ngā rongo ā-pā, ngā rongo ā-taringa, te hanga, te kakano me te pūtake. Kua rarangahia atu te hangarau me te pāngarau ki ēnei mahi mā te hanga, te hoahoa, te matapae, te whakamātau, te ine me te maha noa atu o ngā ngohe ka hāpai i ngā whāinga paetae.
Ahakoa ēnei he ngohe i whanakehia kia āhei ai ngā ākonga ki te tūhonohono atu ā-pā nei ki ngā taonga rerekē, e tika ana kia maumahara tātou, mō te ākonga Māori, he nui noa atu ngā mea ka noho ki raro i te maru ‘taonga’, pēnei i te reo Māori, te karakia, te waiata, te whakapapa me ētahi atu momo āhuatanga tē taea e te tangata te pā ā-tinana atu pēnei i ngā tikanga, i ngā kawa me ngā mātauranga anō hoki. Kei Te Tiriti o Waitangi e kīia ana ko te whenua, ko te wai, me ō ēnei mea tini āhuatanga o runga, o raro hoki, he taonga hoki.
Raua atu ki tētahi kete ngā momo taonga ka tohu i te āhua o tētahi tangata, o tētahi wāhi rānei. Ka mātaihia ngā raunga e ngā ākonga kia mārama ki a rātou te āhua, me te hītori o te tangata nāna ngā whakaahua, ngā kākahu, ngā tuhinga, ngā mahere, ngā whakarākei me ngā utauta whaiaro o roto.
Hei huataki i tēnei tūmomo mahi, arā ia te rapu māramatanga i ngā utauta, me tīmata ki tētahi whakatakinga poto. Whakaritea tētahi pēke ko ōna raunga hei tīwhiri mā ngā ākonga e pā ana ki te tangata nāna te pēke. Whakaaturia tētahi o ngā raunga i ia wā, ā, ka whiri kōrero ki ngā mōhiotanga ka hua mai mō te tangata nāna te pēke. Hei tauira:
Ka āhei ngā ākonga te tuhituhi i tētahi rārangi tūemi ka kitea i tāna ake pēke, me ngā kōrero e hāngai ana ki aua tūemi.
Whakaritea he ‘pouaka keri’ hei whakaatu ki ngā ākonga te āhua o ngā mahi kohikohi me ngā mahi whai māramatanga i ēnei taonga e ngā kaihītori e pā ana ki ngā tāngata me ngā takiwā hoki.
E taea ana tēnei te whakatinana i tētahi mahi māmā pēnei i te whakamahi i tētahi rua kirikiri he utauta torutoru nei e noho ngaro ana ki roto me ētahi taputapu keri, mā tētahi mahi huakanga rānei e aro ana ki ngā apaapa o te whenua he whaipara o mua kei raho iho, ko ngā whaipara hou ake kei runga. Me rite ngā rawa tōtika - ngā kō iti, ngā paraihe peita iti me ētahi muku māmā. Kaua e whāki atu ki ngā ākonga he aha rawa ngā mea ka kitea kia wātea pai ai rātou ki te ngana ki te whakatau me te whakamāori ā-rōpū. Me uaua ka kitea he taonga taketake. Kōrero atu ki ngā whare tongarerewa o te takiwā, tērā pea ka whakaaetia tō tono i ētahi taonga i ngā kohinga whāwhā, tāraia rānei āu ake ki te uku, whakamahia rānei ētahi atahanga kua kirihoungia hei whakaatu i ngā taonga mātaitoenga kua kitea. Ka puta i tēnei ngohe ngā mahi mātakitaki, mahi matapaki, te whakataurite utauta, te whakatōpū me te whakapae.
E āhei ana ngā whakaaro ka pupū ake mō ngā taonga te tuhi e ngā ākonga e matatau ana ki te tuhi:
Anei ētahi rautaki matapaki kōrero ki ngā taputapu me āna whakamahinga mō te hunga kāore i pērā rawa te matatau ki te tuhituhi:
a. Tīkina tētahi o ngā taputapu, whakatakingia tētahi matapakinga ā-akomanga hei whakaahua i te tino hanga o te taputapu.
He wā pai tēnei kia whāwhāhia, kia hongia, kia tirohia hoki ngā taputapu e ngā ākonga me te whakatōpū i ngā taputapu e ai ki tā rātou e pōhēhē ana ki te takiwā i ahu mai ai te taputapu, ki te hanganga, ki te rahi ki te āhua rānei.
b. Tāngia tētahi hoahoa ki te papatuhituhi me tētahi whakaahuatanga o te taputapu i waenganui.
Uia ngā ākonga ki ngā pātai e hiahia ana rātou ki te tuku e pā ana ki te taputapu. Tuhia ngā pātai ki tētahi kāri ka waiho ai ki te taha o te taputapu hāngai. Me whai i tēnei tukanga mō ia taputapu.
Kia mutu te kōrerohia o ēnei taputapu, me whai wāhi ngā ākonga ki te whakaaro arotake e pā ana ki ngā taputapu, ngā whakamahinga me ngā hītori.
Whakaritea tētahi tēpu tūhurahura me ngā taputapu nāu i whakarato me ērā taputapu i haria mai e ngā ākonga i ō rātou kāinga. Waihangahia he pukaiti whakakite, he mātārere whakamōhio rānei kei roto ko ngā tuhinga a ngā ākonga e whakamārama ana i te hira nui o ia taputapu. Ka hopungia rānei, me tētahi pūrere ataata, ngā ākonga e kōrero ana i tōna hira nui ki te reo Pākehā, ki te reo Māori rānei. E āhei ana tērā tāhoputanga te whakaaturia i te tēpu tonu hei mātakitaki mā ngā mātua me ngā manuhiri. Waiho ētahi pātai, ētahi kōrero arotake anō hoki ki te taha tonu o ngā taputapu kei te whakaaturia hei whakautu, hei kōrero mā ngā manuhiri. Ka taea rānei e ngā ākonga ētahi whakaahua matihiko o ngā taputapu te hopu me te whakairi ki te rangitaki a te akomanga me ngā matapakinga ā-akomanga me tētahi tono ki ngā kaipānui rangitaki ki te waiho pārongo atu anō, ki te tuku pātai rānei.
