Ko Wai Ahau? Nō Hea Hoki Ahau?

E tika ana kia mōhio ngā ākonga ki ngā kōrero o tō rātou ake whānau, rohe, hapū, iwi anō hoki. Otirā ki ngā kōrero o mua, ā, mohoa noa nei. Ka rangahaua ngā awa, ngā maunga me ērā atu o ngā tohu whenua. He mahi tēnei mā ngā ākonga tau 1, tau 2 hoki.

Tikanga ā-Iwi

Taumata 1–2 Te Wāhi me te Taiao

Whāinga Paetae

1.1:	Ka whakamārama i ngā āhuatanga tūturu me ngā āhuatanga ahurea o tētahi wāhi.

2.1:	Ka whakaahua i te whakaawenga o ngā mahi a te tangata i te wāhi me te taiao, me te
	whakaawenga o te wāhi me te taiao i ngā mahi a te tangata.

E hāngai ana ēnei ngohe ki te pukapuka Te Takanga o te Wā, ki te wāhanga e kīia ana Ko Wai Ahau?

Ko au taku pepeha, ko taku pepeha ko au. Ko te whai o tēnei wāhanga kia mārama ai te ākonga he tangata kotahi a ia i tētahi mātinitini kua karapotitia e ngā āhuatanga o te whenua kua roa e kitea ana e ngā whakapaparanga maha. Ka kitea tō te ākonga tūranga i roto i te mātinitini i tana mōhio ki tōna pepeha. Ka whaitake hoki te tātai whakapapa i tēnei horopaki. Me toro atu ki te whānau o ngā ākonga hei whakaū i te tika rānei o ngā pārongo e pā ana ki ia ākonga.

I ngā ākonga e tūhura haere ana i ngā pepeha o ō rātou whānau ake, e tika ana kia tūhuratia hoki ngā āhuatanga o ō rātou whenua ūkaipō, o ō rātou papakāinga. Tērā pea ka tūpono atu ki ētahi huānga hou kei te akomanga tonu i a rātou e whakahua ana i ō rātou pepeha.

Tautāwhitia ngā ākonga ki te whakarite me te tuhi pātai e hua mai ai tētahi mahi ako ā-whānau.

Ko wai te maunga/awa/roto/moana o te takiwā nō reira ngā ākonga, o te whaitua rānei e noho nei rātou?
Tautuhia ngā pūrākau whakamārama i ngā āhuatanga o te taiao, te takenga mai o aua pūrākau me ngā ara ka tukuna iho aua pūrākau ki tēnā whakapaparanga, ki tēnā whakapaparanga.
I te nuinga o te wā he tohu ngā ingoa kua tapaina ki ngā āhuatanga o te taiao o tētahi mahi rānei, o tētahi tangata rānei o nehe. I ngā ākonga e kohikohi ana i ngā pūrākau ā-takiwā me whakaaro hoki ki ngā ara e tiritiria ai ēnei pūrākau. E āhei ana ngā rangahau te whakaatu mā te tānga, te hoahoatanga, te pūrākau, te ī-pukapuka, te pūrākau matihiko, te whakaari hoki.
Uia ngā ākonga ki ngā momo pātai whakapupū whakaaro. Koinei hei tauira: He aha ki a koe te take i hira nui ai ngā āhuatanga o te taiao pēnei i te maunga ki ō tātou tīpuna? He aha i hira nui ai ērā āhuatanga ki a tātou o nāianei rā? He aha rawa te wāhi ki ngā ākonga kia ukaukatia ai te maunga me ōna kōrero?

Mō te hunga ririki mā te kōrero, mā te taki pūrākau, mā te whakakite āhua e māmā ake ai tō rātou mārama ki ngā pārongo. Me wātea ngā ākonga o iwi kē atu ki te toro ki ngā pūrākau o ō rātou ake iwi. Mokori anō kia mōhio ngā ākonga ki ngā kōrero hītori o te takiwā e noho ana, e kuraina ana hoki rātou.

Mā te raranga i ngā pānga o ngā tāngata, ngā mahi, ngā āhuatanga o te taiao me ngā horopaki ako e mau ai ngā mātauranga hou e ngā ākonga. E pai ana kia whakamahia ēnei ngohe māmā hei hāpai i tētahi pakirehua whaiaro, ā, kia whanakehia kia rētō ake mō ngā ākonga pakeke ake.

Hei mahi reo anō, ka rapu whakamahukitanga huhua mō te kupu wai. Ka rerekē pēhea nei ō tātou whakaaro ki te pātai ‘Ko wai ahau?’ nā taua mahi rapu whakamahukitanga?